تدبیر اندامها (حفظ صحت اعضاء)
برای داشتن بدنی سالم لازم است تدابیری اتخاذ شود که باعث سالم ماندن ایشان شود. در طب سنتی ایران علاوه بر دستورهای کلی که برای سلامت جسم و روان وجود دارد، برای حفظ و افزایش سطح سلامتی اعضای مهم بدن نیز دستورهای خاصی داده شده است که به طور مختصر به برخی از آنها اشاره می شود.
حفظ سلامت مغز
-لازم است از مصرف زیاد غذاهای بخارزا (مثل سیر، پیاز خام، تره، شاهی) پرهیز شود.
-از افراط در تفکر و اندیشه مداوم درباره مطالب دقیق و حساس دوری شود.
– بوییدن بوهای بد به مغز آسیب می رساند و برعکس بوییدن بوهای خوش و متناسب با مزاج شخص (بنفشه، نیلوفر و صندل برای گرم مزاجان و مشک، عود و نرگس برای سرد مزاجان) سبب تقویت دماغ (مغز) می شود، لذا در مواجهه و انتخاب بوها باید دقت کرد.
– از زیاده روی در خواب، بیداری و نزدیکی جنسی پرهیز شود.
-از پرخوری و مصرف چیزهای بسیار ترش اجتناب شود.
-برای حفظ سلامت مغز می توان در صورت صلاحدید پزشک، از داروهای مقوی دماغ مثل شریت ابریشم و اطریفل گشنیزی (هفته ای یکبار)، آمله پرورده و یا هلیلة پرورده با تخم گشنیز بو داده استفاده نمود که بسیار مؤثر است.
حفظ سلامت چشم
-از پرخوری و مداومت در مصرف غذاهای غلیظ و بخار انگیز مثل هرسه (حلیم)، عدس، کله و پاچه، پیازه سیر، تره، بادنجان و باقلی پرهیز شود.
-بسیاری خواب و بیداری و کثرت جماع به چشم آسیب می رسانند.
-از حرکت در دود و غبار پرهیز شود.
-افراط در مطالعه خط های ریز و نگاه کردن به اشیاء براق، روشنی ها و سفیدی ها مخصوصا نگاه کردن به اشیاء براق که آفتاب بر آنها تابیده باشد برای چشم مضر است.
-لازم است برای حفظ صحت چشم از خوابیدن به پشت پرهیز شود.
حفظ سلامت گوش
-از به کار بستن آنچه که در مورد سلامت چشم گفته شد، ضروری است.
– از داخل کردن اشیای خارجی به گوش (مثل گوش پاک کن و آب باید پرهیز کرد.
-از صداهای ترسناک و خیلی بلند مثل گوش دادن به موسیقی با صدای بلند باید اجتناب کرد.
-در صورت صلاحدید پزشک، چکانیدن روغن بادام تلخ نیم گرم در گوش هفته ای یک بار مفید است.
حفظ سلامت دندان
-از دیدگاه طب سنتی، یکی از دلایل خرابی و بدرنگی دندان ها، مشکلات گوارشی است. پس برای سلامت و سفیدی دندان ها لازم است به اصلاح دستگاه گوارش و وضعیت هضم در معده پرداخت.
-قی مکرر برای دندان ها مضر است، مخصوصا اگر آنچه با قی دفع می شود، ترش باشد.
– جویدن چیزهایی که جویدن آنها دشوار باشد برای دندان ها مضر است، مخصوصا اگر شیرین باشند، مثل آب نبات و انجیر خشک.
-لازم است از چیزهای کند کننده دندان (مثل ترشیها و میوه های خام ترش) و همچنین از خوراکی ها یا نوشیدنی های بسیار گرم یا بسیار سرد به دنبال هم پرهیز شود.
-استفاده از مسواک به اعتدال لازم است و در به کار بردن مسواک نیز نباید افراط کرد، زیرا موجب تحلیل بافت دندان و لثه می شود. بهترین مسواک گیاهی مسواکی است که با وجود تلخی، قبضی نیز داشته باشد مثل چوب اراک و چوب درخت زیتون که به سبب قوت قابضه، دندان و لثه را تقویت می کنند و به تلخی اش، فضولات را به تحلیل می برند.
-مداومت به خلال بعد از غذا به جهت دفع ریزه های غذا از خلال و فرج دندان ها به سلامتی آنها کمک می کند.
-مالیدن نمک با عسل به دندان ها آنها را تقویت می کند.
-بهتر است در وقت خواب دندان ها را چرب کرد؛ برای این عمل بهتر است از روغن گل سرخ در گرم مزاجان و از روغن ناردین در سرد مزاجان استفاده شود.
-شستن دندان با ترکیبی از زاج سوخته، جو سوخته، زغال بید و کف دریا برای سفید کردن دندان و تقویت لثه بی نظیر است.
حفظ سلامت قلب
-قلب شریف ترین عضو بدن، رئیس مطلق، منبع حیات و معدن روح حیوانی است و پایداری بدن وابسته به صحت قلب است، پس بر کسانی که برای حفظ سلامت کوشش می کنند واجب است که در محافظت از قلب کوشش کنند.
-هم و غم بزرگترین دشمن قلب است و برای حفظ صحت آن باید از هم، غم و امور ناخوشایند و دل آزار دوری کرد و شادی معتدل را شیوه خود ساخت.
– لازم است از هم صحبتی با مردم نادان و پست و همنشینی با کسانی که از دیدن آنها اکراه دارند، دوری شود.
– استفاده از غذاهایی که مولد خون لطیف باشند، مثل گوشت گوسفند یک ساله، کبک، دراج، تیهو، جوجه خروس و زرده تخم مرغ نیم برشت (عسلی) برای سلامت قلب مفید است.
– از مداومت به غذاهای غلیظ مثل گوشت گاو و بز و سایر حیوانات خشکی دوری کنند.
– استشمام بوهای خوش –متناسب با مزاج- مقوی قلب و نشاط آور است.
