مردان در جامعه نقش بسیار مهم و حیایتی بر عهده دارند، از همین رو توجه به سلامت انها بسیار ضروری است. در کشور ما هفته اول اسفند را با نام “هفته ملی سلامت مردان ایرانی” نامگذاری نموده اند که به اختصار “سما” نامیده می شود. هدف از این نامگذاری توجه بیشتر به سلامت مردان و آموزش و فرهنگ سازی مربوط به ان است.
در سال 1385، شبکه چهار پیشنهاد توجه به سلامت مردان را مطرح نمود و با پذیرش دفتر سلامت خانواده، هفته اول اسفند به نام سلامت مردان نامگذاری گردید.
شاید علت این امر را بتوان بی توجهی مردان نسبت به خود دانست. طبق بررسی های انجام شده، مردان نسبت به زنان، کمتر به پزشک مراجعه می کنند و همچنین در محیط های مخاطره آمیز مشغول فعالیت هستند.
از طرف دیگر تمامی یا بیشتر بار اقتصادی خانواده بر دوش مردان است که همین امر می تواند سبب استرس و اضطراب های بسیار شدیدی شده و تاثیرات بسیاری بر آرامش روحی و روانی مردان به جای بگذارد.
بنابراین این هفته می تواند کمکی در راستای توجه جامعه به مردان (هم از لحاظ سلامت روحی و هم سلامت جسمی) باشد.
اهمیت سلامت مردان
درکشور ما،اولین پنجشنبه ی اسفند ماه هرسال بعنوان روز مـلی ســــلامت مـــردان تعیین گردیده است.
از سال 1385 براساس پیشنهاد شبکه 4 سیما و سپس طرح موضوع در دفتر سلامت خانواده و پذیرش آن و با توجه به اهمیت موضوع سلامت مردان اولین پنجشنبه اسفند ماه هر سال بعنوان روز سلامت مردان نامگذاری و مقرر گردید هر ساله در این روز با هدف حساس سازی جامعه آموزش و فرهنگ سازی درحد امکان مداخلات تشخیص و درمانی صورت گیرد.که با توجه به اهمیت سلامت مردان وبرای ایجاد فرصت کافی جهت انجام فعالیت ها، برنامه های مربوطه در هفته ای به همین نام (هفته ملی سلامت مردان ایرانی =سما) برگزار می گردد و برای هریک از روزهای هفته ی سلامت مردان،یک عنوان ویک شعار خاص درنظر گرفته می شود.
سلامت مردان موضوعی است که موجب استحکام و ارتقای سلامت نیروی کار جامعه و توسعه کشور را در پی خواهد داشت مردان نسبت به زنان در معرض فاکتور های خطر محیطی و شغلی بیشتری هستند و عادات غلطی مانند مصرف سیگار، الکل، اعتیادو استرس شغلی در آنها بیشتر است از سوی دیگر مردان کمتر به پزشک مراجعه نموده و مراجعه به مراکز درمانی را به دلایل مختلف از جمله موانع فرهنگی تا بروز مراحل پیشرفته و خطرناک بیماری به تأخیر می اندازند.
نامگذاری هفته اول اسفند ماه در کشور ما، با هدف تاکید بر سلامت مردان کشورمان و حساس سازی مردان جامعه ایرانی برای توجه بیشتر به جنبه های مختلف پیشگیری از مخاطرات سلامت بوده است.
هفته ملی سلامت مردان ایرانی سال 1401
هفته ملی سلامت مردان ایران (سما) همه ساله در هفته اول اسفندماه برگزار می گردد و فرصت مناسبی برای اطلاع رسانی و حساس سازی عموم در خصوص اهمیت نقش سلامت مردان در خانواده و جامعه می باشد.
هفته ی سلامت مردان در سال جاری به اطلاع رسانی، آگاهی سازی و حساس سازی جامعه هدف در 2 محور زیر اختصاص دارد:
1. اهمیت سبک زندگی در ناباروری مردان
2. نقش مردان در ناباروری و پیشگیری از سقط عمدی جنین
بررسی ناباروری مردان
ناباروری “ناتوانی در بارداری بعد از 12 ماه رابطه جنسی، محافظت نشده” است .این بدین معناست که زن و شوهر پس از یک سال تلاش قادر به باردار شدن نیستند . ناباروری مردان به معنای ناتوا نی یک مرد از باردار کردن زنی دارای توانایی فرزندآوری است.
10تا15% زوجین از ناباروری رنج می برندو به دلیل شیوع بالای آن، ناباروری یکی از اختلالات شایع در زوجین بین 20 تا 45 سال می باشد .
ناباروری با عامل مردانه:
30% موارد ناباروری به دلیل وجود مشکل درمردان است. این شرایط می تواند نا شی از عدم توانا یی تولید اسپرم یا انزال اسپرم باشد .کیفیت اسپرم نیز بسیار مهم است که با سنجش تعداد، حرکت و شکل اسپرم اندازه گیری می شود . گاهی بعضی بیماری ها می توانند توانا یی مرد در تولید مقادیر طبیعی اسپرم و یا انزال اسپرم را تحت تأثیر قرار دهند .به عنوان مثال، مردان دیابتی ممکن است در انزال مشکل داشته باشند . مردان دارای اضافه وزن، سیگاری ها، یا مردا نی که از مواد مخدر استفاده می کنند به احتمال زیاد مشکلات اسپرم دارند .
10 تا 20 درصد موارد ناباروری زوجین به دلیل وجود مشکل هم زمان در هردو زوج است دراین شرایط سهم مردان در ناباروری از 30 درصد بیشتر می شود.
چه زما نی باید به مراکز ناباروری مراجعه کرد؟
به طور کلی، اگر یک زوج در طی 12 ماه نزدیکی بدون استفاده از روش های جلوگیری ، باردار نشوند ، بایدبه مراکز درمان ناباروری مراجعه کنند . اما خانم های 35 ساله یا بیشتر اگر بعد از 6 ماه تلاش باردار نشوند لازم است زودتر به متخصص ناباروری مراجعه کنند... برای مردان با مشکلات بیضه در دوران کودکی یا درمان قبلی سرطان،توصیه می شود که بررسی های لازم زودتر انجام شود.
اختلالات ناباروری در مردان
• ناباروری مردان به علل زیر می باشد :
- تولیدکم اسپرم،
- عملکرد غیرطبیعی اسپرم
- انسداد درخروج اسپرم
- nbsp; برخی بیماری ها، حوادث ومشکلاتی که موجب آسیب به دستگاه تناسلی مردشده است.
برخی علائم و نشانه های همراه با ناباروری مردان عبارتند از:
• اختلالات نعو ظ
• کوچک بودن بیضه ها
• عفونت های تنفسی عود کنند ه
• اختلالات بویا یی
• رشد غیر طبیعی پستان ها
• کاهش موهای صورت و بدن و یا سایر نشانه های اختلال کروموزومی یا هورمونی
• داشتن اسپرم کمتراز نرمال )کمتر از 15 میلیون اسپرم در هر میلی لیتر مایع منی
ناباروری مردان به سه گروه تقسیم می شوند :
الف– علل پیش از بیضوی )مغزی) : اولین قسمت شروع کننده فرایند تولید مثل هیپوتالاموس است که به هیپوفیز دستور ترشح
هورمون های FSH و LH را می دهد. این هورمون ها به بیضه ها دستور تولید اسپرم و ترشح هورمون های جنسی را می دهند. هر گونه اختلال در ترشح هورمون های مغزی موجب ناباروری می گردند از جمله این بیماری ها سندرم های کالمن است که اختلال بویا یی و ناباروری دارند .
ب–علل بیضوی :
هر گونه اختلال ساختما نی، ژنتیکی و عملکردی بیضه است که فرد امکان تولید اسپرم راندارد. سندرم های کلاین فلتر،ضریه به بیضه،اوریون، واریکوسل و بیضه نزول نکرده و شیمی درمانی از علل شایع آسیب تولیداسپرم هستند .
ج– علل بعد بیضوی :
هر گونه انسداد در مسیر خروج اسپرم از بیضه به مجرا در این گروه قرار می گیرند.. آسیب های لوله های وازدفران مانند وازکتومی یا جراحی هایی که موجب آسیب وازدفران شوند موجب ناباروری می گردند .علاوه بر موارد فوق ، مشکلات انزال و نعوظ می تواند موجب ناباروری در مردان شود مثلا عدم انزال در برخی از بیماران دیابتی یا انزال معکوس) منی به جای خارج شدن از آلت مرد به درون مثانه برود( که نمونه آن را در بر خی آسیب های نخاعی یا جراحی های مثانه وپروستات می توان دید.
ناباروری به دلیل آزواسپرمی
به افرادی که آزمایش اسپرم آن ها نشان دهنده اسپرم صفر می باشد، آزواسپرم اطلاق می شود.آزواسپرمی یا بی نطفگی به صورت انسدادی یاغیرانسدادی بروز پیدا می کند.. آزواسپرمی انسدادی به علت بروز یک انسداد در مسیر لوله های منی بر ایجاد می شود. انسداد در این لوله ها سبب می شود اسپرمی در آزمایش اسپرموگرام مشاهده نشود مثلا وازکتومی یا جراحی ها یی که موجب آسیب وازدفران شوندموجب اآزواسپرمی انسدادی می شو د در آزواسپرمی غیر انسدادی فرد به دلایل مختلف قادر به تولید اسپرم نخواهد بود.
بیماری واریکوسل، یکی از دلایل شایع ناباروری در مردان
واریکوسل شایع ترین بیماری قابل درمان در ناباروری آقایان است. واریکوسل سبب می شود بیضه ها نتوانند خون را به خوبی تخلیه کنند و این ماندن طولانی مدت خون در بیضه ها باعث می شود درجه حرارت بالا رفته و در نتیجه این بیماری سبب بروز اختلال در اسپرم سازی شود و این اختلال در اسپرم سازی، فرد رامستعد ناباروری می کند .
برخی عوامل مستعد کننده ناباروری در مردان
• سیگار کشیدن
• استفاده از الکل
• استفاده از مواد مخدر
• چاقی
• در معرض سموم کشاورزی بودن
• گرم شدن بیش از حد بیضه ها مثلا نانواها
• سابقه ی آسیب بیضه
• سابقه ی وازکتومی قبلی
• داشتن سابقه عدم نزول بیضه ها
• ابتلا به برخی از بیماری ها از جمله تومورها و بیماری های مزمن مانند بیماری کم خونی سلول داسی شکل
•مصرف بر خی داروها و یا انجام درمان های پزشکی مانند جراحی یا اشعه مورد استفاده در درمان سرطان ها
• بر خی مواد مثل استروئیدها در ورزشکاران بدنساز ی
زوج نابارور به کجا باید مراجعه کنند:
باید این آگاهی رسانی به زوج های نابارور انجام شود که حتما برای درمان به مراکز درمان ناباروری سطح 2 یا 3 مورد تایید وزارت بهداشت معتبر مراجعه کنند که به پیوست می باشد.
اهمیت سبک زندگی در ناباروری مردان:
مهمترین این عوامل عبارتند از:
دخانیات: مصرف دخانیات به صورت بالقوه باعث کاهش باروری فرد مصرف کننده و هم چنین شریک زندگی وی می گردد. باید دانست مصرف دخانیات در مردان سبب اختلال در نعوظ، کاهش تعداد اسپرم ها، تغییر در شکل اسپرم ها و کاهش موفقیت درمان های احتمالی ناباروری می گردد. نکته ی قابل ذکر آن است که مصرف دخانیات در مردان سبب اختلال در تخمک گذاری همسر وی و همچنین اختلال در سلامت جنین )در صورتی که همسر مرد باردار باشد( می گردد .
مصرف نوشیدنی های الکلی: مصرف الکل در مردان سبب کاهش تعداد و تحرک اسپر م ها می شود و همچنین مصرف الکل بررو ی کیفیت اسپرم و تولید آن اثر می گذارد. الکل میتواند مانع تولید اسپرم شود وگاهی سبب ایجادا سپرم ناقص می گردد
عدم تحرک و رژیم غذایی ناسالم : اضافه وزن ناشی از عدم تحرک و رژیم غذایی نامناسب ازجمله عوامل خطرساز در باروری بوده و دیده شده که این عارضه می تواند بر میزان ترشح تستوسترون و هم چنین تعداد اسپرم ها نیز تأثیر بگذارد .
گرما و حرارت: تحقیقات نشان می دهد افرادی که زما ن های طولانی را درمعرض گرما و حرارت سپری می کنند، بیشتر به ناباروری مبتلا می گردند. گذراندن زمان طولانی در سونا یا حمام آب گرم، دمای بدن را بالا برده و در تولید اسپرم اختلال ایجاد می نماید .
استرس و رادیکا ل های آزاد: برخی از مطالعات نشان می دهند که میزان استرس و تنش، سطح تستوسترون و تولید اسپرم را درمردان تحت تأثیر قرار می دهد. استرس اکسیداتیو هاو گونه های اکسیژن فعال (ROS) یا رادیکال های آزاد اکسیژن در اثر عوامل محیطی یا عوامل داخلی در بدن تولید می شوند و ممکن است باعث اختلال در تولید اسپرم و ناباروری در مردان شوند. ژن های آنتی اکسیدان، نقش مهمی در تولید اسپرم و عملکرد طبیعی اسپرم ایفا می کنند. اختلال ژنتیکی یا پلی مورفیسم عملکردی در این ژن هاباعث کاهش کیفیت اسپرم، الیگواسپرمی و غیره می شود که با افزایش خطر ناباروری در مردان همراه است.
قرار گرفتن در معرض اشعه، مواد شیمیایی خاص و سموم :
مواد شیمیایی و سموم از جمله عوامل خطرساز در باروری افراد می باشند.حشره کش ها، اشعه های یونیزان و غیریونیزان، دود تنباکو، الکل، ماری جوآنا و استروئیدها ازجمله ی این مواد پرخطر می باشند. این مواد با تأثیر بر میزان هورمون های مردانه مانند تستوسترون، بر سلامت فرد تأثیر گذاشته و سبب اختلال در باروری می گردند. برخی مشاغل نیز مانند کار در رادیولوژی، کارخانه ی حلال های صنعتی شیمیایی، پالایشگاه، معدن سرب و غیره نیزممکن است در باروری فرد اختلال ایجاد کنند
