وجود ریزگردها پدیده ای است که هفته های اخیر در کرمان بیشتر از هر زمان دیگری خودنمایی کرده است و حتی گاهی بدون چشم مسلح نیز می توان آنها را در آسمان کرمان به خوبی دید.
سال ها پیش وقتی آلودگی هوا و وجود ریزگردها را در اهواز و استان های غربی کشور از رسانه ها می دیدیم و می خواندیم شاید لمس آن فضا و شرایط برای ما کار دشواری بود.
اما حالا که در کرمان این شرایط را تجربه می کنیم می دانیم چه سخت است نفس کشیدن و زندگی کردن در فضایی که ریزگردها درشتی می کنند.
در این راستا کمیته ملی مقابله با ریزگردها تشکیل و قرار شد در استان ها نیز چنین کمیته ای با ریاست استانداران تشکیل شود.
پس از مدت کوتاهی از ابلاغ این ماموریت، نخستین جلسه کمیته مقابله با ریزگردها ۲۳ خردادماه سال جاری به ریاست استاندار در کرمان تشکیل شد.
استاندار کرمان در این نشست تاکید کرد که طرح جامع و مشخصی در قالب یک سند برای مقابله با پدیده ریزگردها در مدت یک ماه آینده آماده و به معاونت برنامه ریزی استانداری کرمان ارسال شود.
قرار است با تهیه و تدوین این سند در مدت زمان مشخص با اجرای اقدامات لازم و ضروری در راستای مقابله با ریزگردها حرکت شود.
ریزگرد چیست؟
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کرمان در گفت و گو با ایرنا گفت: در ریزگردها قطر ذرات مد نظر است که ذرات کمتر از ۲٫۵ میکرون را ریزگرد می گویند و سرعت انتشار و قدرت نفوذ آنها بسیار بالاست و گاهی سرعت آنها بیش از هزار کیلومتر است.
محمود صفرزاده افزود: در استان کرمان فقط سه ایستگاه برای سنجش غلظت این ریزگردها وجود دارد که دو ایستگاه در میدان شهدا و در بلوار هوانیروز و یک ایستگاه نیز در شهرستان زرند وجود دارد.
وی گفت: با وجود این ایستگاه ها باز هم از نظر علمی و فنی نمی توان اطلاعات دقیقی در رابطه با این ریزگردها ارایه داد.
وی بیان کرد: اقدامات بسیاری در رابطه با تجهیز و نصب تابلوها و نمایشگرها در نقاط مختلف استان انجام شده اما هنوز اعتباری برای آنها تخصیص داده نشده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کرمان تصریح کرد: ریزگردها در سال های اخیر بویژه به دلایل مختلف از جمله خشکسالی، کاهش رطوبت خاک، سست شدن بافت خاک و فقر پوشش گیاهی در استان کرمان افزایش یافته اند.
وی گفت: سال های گذشته ۲۵۰ هزار هکتار جنگل دست کاشت، مالچ پاشی، ایجاد باد شکن ها، تله های رسوب گیر و مبارزه با بیابان زایی انجام شده اما این اقدامات هنوز هم برای مقابله با ریزگردها کافی نیست.
صفرزاده ادامه داد: ۱۶ نقطه کانون های بحرانی تولید ریزگرد در استان وجود دارد.
هوای کرمان در محدوده خطرناک قرار گرفت
معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست استان کرمان نیز در گفت و گو با ایرنا بیان کرد: اوایل هفته گذشته دو روز غلظت ریزگردهای هوا در شهر کرمان به قدری بود که در محدوده خطرناک قرار داشت.
مجتبی نیک طبع بیان کرد: این ریزگردها با چشم غیر مسلح در شهر کرمان قابل رویت بود و حالا ببینید در شهرستان های شرق و جنوب استان چگونه این ریزگردها مردم را اذیت می کند و چه غلظتی دارد.
وی تصریح کرد: متاسفانه در شهرستان های جنوبی و شرق استان ایستگاه اندازه گیری غلظت ها وجود ندارد.
وی گفت: میزان غلظت آلودگی هوا به بخش های خوب، متوسط، ناسالم برای گروه های حساس مانند افراد سالخورده و کودکان، ناسالم برای عموم مردم، خیلی ناسالم و خطرناک تقسیم بندی می شود.
نیک طبع افزود: عمق نفوذ این ریزگردها بسیار زیاد است و مقداری بیماری تنفسی ایجاد می کند.
وی خاطرنشان کرد: در کمتر از ۱۰ درصد روزهای سال با مشکل ریزگردها و هوای ناسالم و خطرناک در کرمان روبرو هستیم.
وی گفت: خوشبختانه ریزگردها در کرمان منشاء خارج استانی چندانی ندارد و بیشتر بومی است.
ریزگردها کرمان ناشی از بادهای ۱۲۰ روزه سیستان
رییس مرکز پیش بینی اداره کل هواشناسی استان کرمان هم گفت: این ریزگردها به دلیل وزش بادهای ۱۲۰ روزه سیستان از اردیبهشت تا شهریورماه است، همچنین ریزگردهای عربی که از غرب کشور وارد می شوند و البته میزان آنها بسیار کم است.
حمیده حبیبی تصریح کرد: اقلیم خاصی که در استان بویژه مناطق جنوبی استان مانند خشک شدن جازموریان و خشکسالی های زیست محیطی وجود دارد یکی از علت های تولید ریزگرد است.
وی گفت: ریزگردهای موجود در هوای چند مدت اخیر کرمان ناشی از همین وزش بادهای ۱۲۰ روزه سیستان است.
مالچ پاشی نخستین گام در مقابله با ریزگردها
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کرمان افزود: در کمیته مقابله با ریزگردها مقرر شد اداره کل حفاظت محیط زیست استان کرمان مجوز عملیات مالچ پاشی در استان را طی یک هفته اخذ کند و شرکت پخش فرآورده های نفتی کرمان نیز برای دریافت مالچ بررسی های لازم را انجام دهد.
دبیر این کمیته در رابطه با اقداماتی که در این زمینه انجام شده گفت: توانستیم برای مقابله با ریزگردها مجوز مالچ پاشی را دریافت کنیم که علاوه بر شرکت فرآورده های نفتی ۱۶ شرکت در حوزه مالچ های زیستی داریم که می توانیم از اینگونه مالچ ها نیز استفاده کنیم.
صفرزاده افزود: کار برای اجرای عملیات مالچ پاشی آماده است که این کار از سوی اداره کل منابع طبیعی استان انجام می شود.
تدوین طرح اولیه سند مقابله با ریزگردها تا دو هفته آینده
سرپرست سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان کرمان نیز گفت: جلسات مختلفی در رابطه با ریزگردها با دستگاه های مختلف برگزار، تقسیم کار و شرح وظایف هر یک از دستگاه ها مشخص شده است.
جعفر رودری تصریح کرد: دو هفته دیگر طرح اولیه سند مقابله با ریزگردهای استان آماده و در نشستی با حضور استاندار بررسی می شود و در صورت تایید برای اجرای به تصویب خواهد رسید.
وی گفت: نخستین موضوع در این سند شناسایی ریزگردها و وضع موجود استان در برابر این پدیده است که محیط زیست، هواشناسی و منابع طبیعی مهمترین نقش را ایفا می کنند.
وی خاطرنشان کرد: در مرحله دوم باید ببینیم این آلودگی ها از کجا می آید و تحت تاثیر چه کانون هایی قرار دارد.
سرپرست سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان کرمان گفت: همچنین متناسب با شرح وظایف دستگاه ها اقداماتی برای آنها تعریف خواهد شد.
وی بیان کرد: عملیاتی کوتاه مدت مانند مالچ پاشی، میان مدت مانند بیابان زدایی و بلند مدت مانند جلوگیری از ادامه تخریب محیط زیست و شناسایی تالاب ها در نظر گرفته شده است.
رودری گفت: با نگارش این سند یکسری نقاط ضعف و قوت مشخص می شود که البته تهیه تجهیزات و ابزار لازم برای پیشبرد این اهداف مد نظر است.
وی با اشاره به اینکه هنوز دلیل اصلی وجود این ریزگردها مشخص نشده است افزود: دلایلی مطرح شده اما در جمع بندی نهایی علت آن را اعلام می کنیم.
چهار میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار اراضی مستعد تولید ریزگرد در استان کرمان وجود دارد و این استان دارای ۱۶ نقطه و کانون فعال تولید ریزگرد است.
استان کرمان دارای سه میلیون هکتار اراضی شن زار و ماسه زار است و ۱۰ شهرستان این استان تحت تاثیر ریزگردها هستند.
به نظر می رسد در صورتی که برای مقابله با این پدیده از هم اکنون اقدام جدی و کارشناسی انجام نشود ممکن است دامنه آن گسترده و کار مقابله دشوارتر شود.
