کنترل بحران ریزگردها در اولویت برنامه های بیابان زدایی

کنترل بحران ریزگردها در اولویت برنامه های بیابان زدایی

** روند پرسرعت توسعه بیابان در کشور

میزان فرسایش خاک در ایران حدود 16.7 تن در هکتار است که این میزان حدود سه برابر میانگین جهانی است، برای پدیده فرسایش خاک در منطقه و جهان رتبه بندی وجود ندارد، اما میانگین شاخص جهانی فرسایش پنج تا 6 تن در هکتار است.

خشک شدن تالاب ها و رودخانه ها، کاهش بارندگی و در پی آن فعالیت های بی ضابطه انسانی در طبیعت موجب شده است پدیده توسعه بیابان نه تنها در ایران بلکه در دنیا با شتاب زیادی پیش رود.

توسعه بیابان در کنار خشکسالی و کاهش منابع آبی و سفره های زیر زمینی جامعه جهانی را بر آن داشت تا یک روز را به مقابله با توسعه بیابان اختصاص دهد از این رو سازمان ملل متحد بعد از راه اندازی کمیته بین دولتی برای تدوین کنوانسیون بین المللی مقابله با بیابان زایی (UNCCD)، بعد از سه سال تلاش یعنی 17 ژوئن 1994 مصادف با 27 خرداد این کنوانسیون را تاسیس کرد.

از آن زمان به بعد 17 ژوئن برابر با 27 خرداد به عنوان روز جهانی بیابان زدایی در سراسر جهان نام گذاری شده است و این روز در کشورهای مختلف گرامی داشته می شود.

این روز هر ساله با شعارهای مختلفی همراه است و شعار امسال این روز ‘ امنیت غذایی در گرو حفظ خاک سالم’ تعیین شده است که نشان از اهمیت داشتن خاکی سالم برای سلامت بشریت دارد.

این نشان می دهد مساله توسعه بیابان فقط مشکل ایران نیست بلکه بیشتر کشورهای جهان درگیر آن هستند.

**مناطق بیابانی ایران

آمارها نشان می دهد ایران با 2.1 درصد خشکی های جهان، 3.08 درصد مناطق بیابانی جهان را به خود اختصاص داده است در واقع 61 درصد از مساحت کشور در اقلیم خشک و نیمه خشک قرار دارد که 3.1 برابر درصد جهانی است.

20 میلیون هکتار از اکوسیستم بیابان تحت تاثیر فرسایش باد است، از این مقدار 6.4 میلیون هکتار در محدوده کانون های بحرانی است که در 182 منطقه، 97 شهرستان و 18 استان پراکنده است، این شرایط باعث شده است که بیش از 20 درصد مساحت کشور را مناطق بیابانی تشکیل دهد.

در حال حاضر سرانه بیابان در کشور نیم هکتار است، در حالی که سرانه جهانی آن 0.22 هکتار است.

ایران با داشتن 11 اقلیم از 13 اقلیم در جهان و با 8 هزار گونه گیاهی و هزاران گونه جانوری جزو 5 کشور اول جهان از لحاظ تنوع زیستی است این در حالی است که سرانه ایران در بیابان دو برابر جهان است.

توسعه بیابان در کشور پدیده نوظهوری را رقم زده است که به نام ریزگردها در حدود 20 استان کشور جولان می دهد و عرصه را بر مردم تنگ کرده است.

تا چندی پیش گفته می شد منشا 90 درصد ریزگردها خارجی و از کشورهای عراق، عربستان و عمان است اما اکنون وضعیت حوضه های آبی کشور به ویژه تالاب ها به وضعی رسیده است که این معادله در حال معکوس شدن است زیرا چندی پیش که تهران درگیر ریزگردها شده بود مسوولان اعلام کرده بودند 90 درصد منشا این ریزگردها داخلی بوده است.

بنابراین توجه به مهار این روند با استفاده از روش های مختلف از جمله درختکاری، مالچ پاشی و مدیریت صحیح منابع آب از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

حسن پسندیده مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست به خبرنگار علمی ایرنا گفت: در حال حاضر میزان فرسایش خاک در ایران حدود 16.7 تن در هکتار است که این میزان حدود سه برابر میانگین جهانی است.

وی افزود: برای پدیده فرسایش خاک در منطقه و جهان رتبه بندی وجود ندارد، اما میانگین شاخص جهانی فرسایش پنج تا 6 تن در هکتار است.

وی ادامه داد: کشورهایی که نسبت به بهره برداری پایدار از منابع آب و خاک و محیط زیست اقدام و از فعالیت هایی که منجر به جلوگیری از تخریب و فرسایش خاک می شود، ممانعت می کنند، خاک پایدار و حاصلخیزتری نیز دارند.

پسندیده گفت: عوامل آبی و بادی منابع طبیعی فرسایش خاک هستند که توسعه ناپایدار و فعالیت های غیر اصولی منابع انسانی در سرعت تخریب خاک و فرسایش آن نقش قابل ملاحظه ای دارد.

وی اظهار کرد: از بین رفتن پوشش گیاهی، چرای بی رویه، قطع درختان، کشاورزی ناپایدار، تغییر کاربری اراضی زراعی و باغات و مدیریت ناپایدار منابع خاک از عوامل فرسایش خاک محسوب می شوند.

مدیر کل دفتر آب و خاک سازمان محیط زیست افزود: اجرای طرح های انحرافی منابع آب و تغییر جریان طبیعی آب، خشکاندن تالاب ها و عدم توجه به حق آبه های زیست محیطی طبیعت و مواردی مانند تغییرات اقلیمی و خشکسالی نیز بر سرعت فرسایش تاثیر قابل توجهی دارد.

وی تاکید کرد: مدیریت پایدار منابع خاک، حفاظت جنگل ها و مراتع و اجرای طرح های جنگلداری و مرتع داری، آبخیزداری، آبخوان داری و عدم تخریب سرزمین در کاهش روند فرسایش خاک بسیار موثر است.

وی گفت: برای تشکیل لایه ای نازک از خاک بستگی به موقعیت زمانی، مکانی و اقلیمی بین 100 تا 10 هزار سال طول می کشد، لذا ضرورت دارد برای منابع ارزشمند خاک و بر اساس کارکرد و کاربری های مختلف سرزمین و طبق ظرفیت و توان اکولوژیک طبیعت از منابع خاک بهره برداری شده و از فعالیت های ناپایدار جلوگیری کرد.

پسندیده افزود: حفاظت مراتع و جنگل ها و جلوگیری از بیابان زایی، مدیریت خاک، اجرای طرح های تثبیت شن های روان، مالچ پاشی و استفاده از بادشکن در جلوگیری از توفان های شنی بسیار موثر است.

وی تاکید کرد:استفاده از دانش و علوم روز دنیا و مطالعات کشورهای توسعه یافته و تجربیات حاصل از اجرای طرح های موفق می تواند در پیشبرد اهداف حفاظت خاک و جلوگیری از فرسایش بسیار موثر باشد که کشور ما هم از این تجارب بین المللی استفاده می کند.

وی به تصویب لایحه خاک در هیات دولت اشاره کرد و گفت: اجرایی شدن این مصوبه گامی در جهت توجه هر چه بیشتر به حفظ خاک به عنوان منبع حیاتی ارزشمند برای انسان و سایر موجودات است.

در جلسه سی ام فروردین ماه امسال هیات دولت لایحه حفاظت از خاک به تصویب هیات وزیران رسید.

پسندیده دراین باره گفت: سازمان حفاظت محیط زیست با توجه ویژه به موضوع خاک در سال 93 با مشارکت سازمان ها و دستگاه های اجرایی ذیربط لایحه خاک را تدوین کرد.

وی اظهار کرد: مفاد این لایحه پس از نشست های مستمر کارشناسی، تخصصی، علمی و مدیریتی تهیه و به هیات دولت تقدیم شد بعد از آن در کمیسیون های تخصصی، حقوقی و فرعی دولت نیز مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت 30 فروردین ماه یعنی همزمان با روز جهانی زمین پاک به تصویب هیات وزیران رسید.

پسندیده توضیح داد: در این لایحه دو بخش اصلی فرسایش و آلودگی خاک تدوین شده به طوری که راهبردها، سیاست ها و خط مشی مدیریت، حفاظت و بهره برداری پایدار از منابع خاک، معیارها و شاخص های آلودگی و تخریب خاک و اصول فنی بهره برداری پایدار حسب کاربری های مختلف منابع خاک کشور اجرا شود.

همچنین خداکرم جلالی رییس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور از تخصیص اعتبار 300 میلیارد تومانی از محل هدفمندی یارانه ها برای اجرای عملیات بیابان زدایی در کشور خبر داد و گفت: با توجه به عنایت دولت به مسایل زیست محیطی 10 برابر بودجه عملیات بیابان زدایی سال گذشته، بودجه در نظر گرفته شده است.

وی که در همایش روز جهانی مقابله با بیابان زایی سخن می گفت، افزود: در حال حاضر صد درصد اقلیم ایران خشک است که 20 درصد آن را مناطق بیابانی تشکیل می دهد که از این میزان، 20 میلیون هکتار از مناطق بیابانی تحت فرسایش بادی قرار دارد.

به گفته وی، بیش از 7.5 میلیون هکتار را کانون های بحران تشکیل می دهند که نیاز ضروری است تا این کانون های بحران کنترل شوند.

وی افزود: در همین راستا سازمان جنگل ها طرح کنترل سه میلیون هکتار کانون بحران درجه یک، چهار میلیون هکتار عملیات آبخیزداری و سه میلیون هکتار عملیات بیابان زدایی را تهیه کرده که امیدواریم با عنایت دولت یازدهم نسبت به رفع مشکلات زیست محیطی این مورد نیز مورد توجه قرار گیرد.

وی از دیگر اقدامات مقابله با بیایان زدایی، در کشور را کنترل بحران ریزگردها در خوزستان و حوزه دریاچه ارومیه برشمرد و گفت: در همین راستا امسال برای کنترل کانون های بحران درخوزستان مبلغ 100 میلیارد تومان و در حوزه دریاچه ارومیه 60 میلیارد تومان به این بخش اختصاص یافت که ارقام نشان می دهد اعتبارات امسال عملیات بیابان زدایی در کشور بیش از اعتبارات کل سازمان جنگل، مراتع و آبخیزداری باشد.

درباره نویسنده

هنوز دیدگاهی وارد نشده است.

نظر دهید

*