آلودگي هوا در ايران مرزهاي هشدار را درنورديده و شهرهاي ايران بارها در صدر ليست شهرهاي آلوده جهان قرار گرفته‌اند.هشدارهايي كه گوش شنوايي براي آنها وجود نداشته است؛ چراكه اگر به اين هشدارها توجه مي‌شد، هرساله تعدادي از شهرهاي ايران جزو ليست سازمان بهداشت جهاني قرار نمی‌گرفتند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه قانون، آلودگي هواي پايتخت از بانك جهاني سردرآورده و تهران در رديف آلوده‌ترين شهرهاي جهان قرار گرفته است. نفس كشيدن در هواي پاك ديگر به آرزوي بسياري از شهروندان تبديل شده وآلودگي هوا هم‌اكنون نفس بسياري از پايتخت‌نشينان را بريده است. آلودگي هواي تهران در سال‌هاي اخير حاشيه‌هاي فراواني به‌دنبال داشت، اين مساله به ميدان زورآزمايي جناح‌هاي مختلف سياسي تبديل شده است اما آنچه هيچگاه به آن توجهي نشد، اين بود كه دود آلودگی هوا به چشم تمامي مردم با هر گرايش سياسي، جناحي، جنسيت و سن و سال مي‌رود. مشكل آلودگي هوا يك‌شبه يا يك ساله به‌‌وجود نيامده بلكه در سايه سال‌ها بي‌توجهي و صدور مجوزهاي غيركارشناسي و بدون توجه به مسائل زيست‌محيطي بوده است . در كنار تمامي راهكارهاي ارائه شده درباره حل معضل آلودگي هوا، مساله اين است كه مسئولان نخواسته‌اند به‌صورت ريشه‌اي به حل اين معضل بپردازند. براساس قانون، سازمان حفاظت‌محیط‌زیست با همکاری 15 سازمان ، نهاد و ارگان مانند شهرداری ، وزارت کشور و … مسئولیت حل اين بحران را برعهده دارند. آلودگي هوا به كلاف سردرگمي تبديل شده كه هرازچندگاهي مسئولان انگشت اتهام كم‌كاري را به‌سوي يكديگر نشانه مي‌روند. چندي پيش عيسي كلانتري از وجود پدرخوانده‌هايي گفت كه براي حل بحران آلودگي هوا بايد به جنگ با آنها رفت و سازمان حفاظت محيط زيست نيز به‌تنهايي توان مقابله با آنها را ندارد. اما او هيچگاه از هويت اصلي اين پدرخوانده‌ها سخن نگفت.
تهران در رديف آلوده‌ترين شهرهاي جهان
به گفته محسن روشني، مدیر واحد پایش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، بانک جهانی به تازگی گزارشی در خصوص وضعیت آلودگی هوای تهران، هزینه های سلامت، منابع و سیاست‌های مربوط به آن منتشر کرده و بر اساس آن آلودگی هوا با توجه به پیامدهای زیان‌بار آن به یکی از ملموس‌ترین معضلات زیست‌محیطی تهران تبدیل شده است. براساس گزارش بانک جهانی، تهران با جمعیتی حدود ۸.۵ میلیون نفر در شمال کشور واقع شده است. در طول روز به دلیل رفت‌وآمد مردم حومه شهر تهران برای کار روزانه جمعیت به بالای ۱۲.۵ میلیون نفر می‌رسد. روزانه بیش از ۱۷میلیون رفت‌وآمد با وسایل نقلیه انجام می‌شود که بسیاری از این وسایل نقلیه، دارای تکنولوژی منسوخ شده هستند؛بنابراین تهران در ردیف یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان قرار گرفته است. آلودگی هوا با توجه به پیامدهای زیان‌بار آن به یکی از ملموس‌ترین معضلات زیست‌محیطی تهران تبدیل شده است. به گزارش ايسنا، در سال‌های اخیر با توجه به رشد جمعیت، افزایش شهرنشینی، توسعه صنعتی و افزایش مصرف سوخت، مساله آلودگی هوا سخت‌تر شده است. به گزارش بانک جهانی، تهران در سال ۲۰۱۶ در میان ۲۶ شهر بزرگ جهان به لحاظ آلاینده PM۱۰، در رده دوازدهم قرار دارد که رقمی تامل‌برانگیز است.در گزارش بانک جهانی تصریح شده که آلودگی هوا یکی از عوامل زیست‌محیطی خطرناک از جنبه بهداشتی در ایران است که شامل بیماری‌هایی مانند آسم، سرطان ریه، هیپرتروفی بطنی، آلزایمر و پارکینسون، اوتیسم و سکته می‌شود. هزینه‌های اقتصادی سالانه مربوط به آلودگی هوا در تهران بیش از دو میلیارد دلار برآورد شده است. این برآورد تنها تاثیرات آلودگی بر سلامت انسان را در نظر گرفته است و به همین دلیل هزینه آن از مقدار واقعی هزینه‌های اقتصادی ناشی از آلودگی هوا کمتر است. آلودگی هوا علاوه بر کاهش کیفیت زندگی، مشکلات اقتصادی نیز برجای می‌گذارد. در تهران، از ۸۰ درصد خودروهای ثبت شده، ۹۰درصد اتومبیل‌های شخصی، هشت درصد وانت و دودرصد تاکسی هستند. دومین رده بزرگ به لحاظ تعداد، موتورسیکلت‌ها هستند و کوچک‌ترین رده، خودروهای سنگین حدود دو درصد از کل وسایل نقلیه در خیابان‌های تهران است. وسایل نقلیه سنگین بیشترین میزان آلودگی ذرات معلق را دارند.
نيم قرن آلودگي هوا در تهران
آلودگي هواي تهران پيشينيه طولاني دارد. بيش از نيم قرن است كه شهر تهران با اين معضل دست‌وپنجه نرم مي‌كند. آلودگي هوا تحت تاثير شرايط آب و هوايي، اقليمي و ميزان انتشار آلاينده‌ها از منابع مختلف است. معاون نظارت و پايش محيط‌زيست استان تهران در گفت‌وگو با «قانون» درباره عوامل آلوگي هوا گفت:« شرايط توپوگرافي و اقليمي تهران به‌گونه‌اي است كه اين شهر را مستعد آلودگي هوا مي‌كند. از غرب تهران رشته كوه البرز شروع مي‌شود كه در واقع بحث شمالي تهران را پوشش مي‌دهد. در شرق هم رشته‌كوه‌هايي داريم كه تهران را شبيه نيم‌كاسه‌اي درآورده است. جهت باد تهران هم ازغرب به شرق است. اگر وزش باد داشته باشيم، اين وزش باد آلودگي را به تهران مي‌آورد و امكان خروج غرب به شرق را نخواهد داشت. از طرف ديگر خيلي از روزها با پديده وارونگي دما مواجه هستيم. هنگامي‌كه وارونگي دما رخ مي‌دهد، هر ميزان آلاينده‌اي كه در سطح شهر توليد شود، امكان خروج را ندارد. بنابراين با تجمع اين آلاينده‌ها كيفيت هوا كاهش پيدا مي‌كند».
محمد رستگاري با تاكيد بر اينكه منابع انتشار آلاينده‌هاي هواي تهران جمعيت است، افزود:«تهران 17 درصد جمعيت كشور و حدود كمتر از يك درصد وسعت كشور است. پيامد استقرار اين حجم جمعيت، مصرف بي‌رويه سوخت به‌دليل افزايش تردد است. توسعه كارخانه‌ها، مراكز درماني، مراكز دانشگاهي و … موجب افزايش سفر و تردد در تهران و سرانجام آلودگي هوا مي‌شوند».
عوامل متحرك؛ 80 درصد عامل آلايندگي‌ها
رستگاري با اشاره به اينكه جلوگيري از منابع انتشار آلاينده‌ها، راهكار آلودگي هواست، بيان كرد:« 80 درصد آلودگي هواي تهران به‌دليل منابع متحرك است و 20 درصد آن به منابع ساكن اختصاص دارد. منابع متحرك شامل خودرو، موتورسيكلت‌ها، حمل‌ونقل هوايي و … است.در منابع ساكن آلاينده هوا، نيروگاه‌ها مهم ترين نقش را دارند و پس از آن منازل مسكوني، تجاري و … آلاينده هوا به‌شمار مي‌روند».
معاينه فني خودروها نيز يكي از بحث‌هاي داغ سال‌هاي اخير كشور بوده است. پيشنهاد سازمان محيط زيست در اين‌باره كاهش معاينه فني از پنج سال به دو سال بود كه سرانجام با آن موافقت نشده و معاينه فني چهار ساله مصوب شد. معاون نظارت و پايش محيط زيست استان تهران در اين‌باره گفت:«چهار سال عدد منطقي براي معاينه فني نيست و تصور نمي‌كنم به‌زودي نيز اين مساله تغيير كند. قانون هواي پاك پس از كش و قوس‌هاي فراوان مصوب شد. لايحه هواي پاك چندين بار در كميسيون‌هاي مختلف مجلس بررسي شد و البته نظر كميسيون‌ها نيز با سازمان محيط زيست موافق بود. اما مهم‌تر از سن معاينه فني خودرو اين است كه معاينه فني درستي انجام دهيم. مراكزي كه معاينه فني انجام مي‌دهند بايد نظارت دقيقي بر آنها باشد. حدود مجاز را سختگيرانه انجام دهند.مشكل ما در گذشته آن بود كه سامانه يكپارچه معاينه فني وجود نداشت و امكان نظارت دقيق نداشتيم.
خودرويي كه بالفعل آلاينده بود اماآلايندگي‌اش به چشم نمي‌آمد از مركز معاينه فني با توجه به حدود مجاز معاينه فني، مي‌توانست برگه معاينه فني دريافت كند؛ چرا كه استانداردها بسيار سهل‌گيرانه بود. خودرو تنها كافي بود دود نكند و شمعش تنظيم باشد، معاينه فني را مي‌گرفت. سال‌جاري سازمان محيط زيست اين استانداردها را سختگيرانه كرد اما تاكنون اثر سخت‌گيري به چشم نيامده است. چون شهروندان معاينه فني را در پايان سال انجام مي‌دهند و هنوز معاينه فني با همان استاندارد سهل‌گيرانه قبلي دارند. به‌تازگي مالكان خودروهايي كه مي‌خواهند معاينه فني بگيرند، متوجه قوانين سختگيرانه در اين‌باره شده و مجبور به رفع مشكل شده‌اند. در گذشته 20 درصد خودروها به‌دليل آلودگي هوا رد مي‌شدند اما درحال حاضر اين آمار به 40 درصد رسيده است».
