چهارمحال و بختیاری به دلیل ارتفاع زیاد از سطح دریا، وجود جنگلهای زاگرس میانی و رودخانه های متعدد در دهه های گذشته کمتر با پدیده ریزگردها و گرد وغبار مواجه بوده، اما در طول 9 سال گذشته به دلیل خشکسالی های اخیر و کاهش بارش و تغییر الگوی بارش، این ریزگردها به معضلی برای این استان تبدیل شده است.
استان چهارمحال وبختیاری به عنوان یکی از 13 استان حوزه زاگرس مرکزی 307 هزار هکتار رویشگاه جنگلی و یک میلیون و 93 هکتار مرتع یکی از استان های با تنوع گیاهی و جانوری متنوع است که هجوم ریزگردها و گرد وغبار داخلی، زیست بوم این منطقه را همواره تهدید می کند.
براساس اعلام دست اندرکاران محیط زیست و منابع طبیعی چهارمحال وبختیاری منشاء 90 درصد گرد و غبار و ریزگردهای موجود در هوای استان از کشورهای عراق، سوریه و عربستان و 10 درصد داخلی است.
توسعه کشاورزی، خشکسالی های اخیر، برداشت بی رویه آب در بخش های مختلف و مناطق مختلف و ممنوعه شدن هشت دشت در استان، چرای بی رویه دام و تخریب عرصه های طبیعی، پدیده گرد و غبار را در این استان تشدید کرده است.
براساس اظهار نظر کارشناسان، هم اکنون هشت دشت از 11 دشت چهارمحال و بختیاری ممنوعه و دشت های شهرکرد، خانمیرزا و سفید دشت در استان به عنوان کانون های گرد و غبار محلی تبدیل شده است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال وبختیاری با بیان اینکه ریزگردهای استان با منشاء خارجی و بخش عمده آن ناشی از تغییر اقلیم و احداث سدهاست، گفت: گرد وغبار موجود تحت تاثیر مدیریت بد منابع آب، حفر چاه و مدیریت بد سرزمین به وجود می آید.
علی محمدی مقدم افزود: مدیریت بد منابع آب یکی از مهمترین عوامل خشکیدگی و مرگ سرزمین است.
به گفته وی، در کشور ما 90 درصد منابع آب تجدیدپذیر به مصرف انسان می رسد، درحالی که حداکثر استانداردهای جهانی 40 درصد است که این امر باعث گرفته شدن رطوبت از خاک و از بین رفتن پوشش گیاهی و زیستی خاک می شود.
محمدی مقدم اظهار کرد: هم اینک رها شدن دیمزارها به دلیل بی آبی و خشک شدن دشت ها یکی از مهمترین دلایل بروز گرد غبار در استان است که راهکار اصلی و دائمی آن، برگرداندن رطوبت به خاک و اجرای طرح های آبخوانداری و آبخیزداری است.
ریزگردها علاوه بر تاثیر سلامت انسان ها به عنوان یکی از عوامل تخریب منابع طبیعی و درختان جنگلی نیز به شمار می رود.
گرد و غبار به صورت یک لایه نازک سطح برگ درختان را می پوشاند که این امر تهدیدی برای گونه های جنگلی و یکی از عوامل تسریع خشکیدگی جنگل های زاگرس است.
به منظور مقابله با پدیده ریزگردها بر روی 50 درصد از مساحت حوضه آبخیز استان کار مطالعاتی انجام شده است، با اجرای طرح های پخش سیلاب سالانه 90 میلیون مترمکعب به آب های زیرزمینی نفوذ داده می شود و رطوبت به خاک بازگردانده می شود.
همچنین به منظور کاهش این گرد و غبار و جلوگیری از تخریب خاک اجرای طرح های آبخیزداری و آبخوان داری و تغییر الگوی کشت در دستور کار قرار دارد، در این طرح به جای گونه های پر آب و زراعت دیم گندم و جو، گیاهان دارویی و به جای توسعه باغات که نیاز آبی بالایی دارند، گونه های جنگلی مثمر کم آب و بدون آب در استان کشت می شود.
سال گذشته یکهزار هکتار از اراضی استان زیر کشت گونه های گیاهی قرار گرفته که پیش بینی می شود امسال بیش از 2 هزار هکتار از اراضی استان زیر کشت گیاهان دارویی و جنگل کاری اقتصادی قرار گیرد.
همچنین مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال وبختیاری با تاکید بر اینکه منشاء بیش از 90 درصد گرد و غبار وارده به استان چهارمحال وبختیاری کشورهای خارجی است، افزود: 10 درصد ریزگردها و گرد و خاک استان با منشاء داخلی است.
شهرام احمدی افزود: از ابتدای امسال تاکنون 36 روز هوای استان در معرض هشدار و یک روز نیز به دلیل ریزگردها با منشاء داخلی و گرد و غبار داخلی در حال بحرانی قرار گرفت.
وی اظهار کرد: در راستای جلوگیری از آسیب ریزگردها کارگروه مبارزه با آلودگی هوا و کارگروه مخاطرات زیست محیطی و مشکلات ریزگردها تشکیل شده است.
احمدی افزود: به منظور مقابله با ریزگردها و پدیده گرد و خاک تخصیص حقآبه زیست محیطی استان و احیای زیست بوم های درمعرض خطر استان با کاشت گیاهان بومی و کم آب در دستور کار است.
وی گفت: الزام شهرداران و دهیاران استان به ایجاد کمربند سبز در ورودی و خروجی شهرها، افزایش بهره وری از منابع آب به منظور کاهش فشار بر منابع آب استان و انجام پژوهش های علمی در خصوص مناطق مستعد استان برای تولید ریزگردها و تاثیر ریزگردها بر اکوسیستم از دیگر فعالیت ها و برنامه های در دست اجراست.
مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری گفت: هم اکنون دشت های استان به دشت های بحرانی تبدیل شدند که با گسترش این امر به طور حتم از کانونهای محلی تولید گرد و غبار و ریزگردها در استان تبدیل خواهد شد.
فرماندار شهرکرد نیز با اشاره به اینکه دشت شهرکرد هم اکنون یکی از مراکز تولید گرد و خاک است، گفت: برای احیای این دشت هفت سد خاکی احداث می شود.
حمید ملکپور افزود: هم اکنون بیشترین میزان بارش باران استان و همچنین آبهای سطح در کمتر از چند ساعت از دشت شهرکرد و کمتر از نیم روز از چهارمحال وبختیاری خارج می شود که احداث این سدهای خاکی می توان در نگهداشت آبهای باران و سیل موثر باشد.
وی گفت: سطح ایستایی آب دشت شهرکرد در طول سالهای گذشته 27 متر کاهش یافته که این امر فرونشست زمین و تبدیل شدن این دشت به کانون گرد و غبار محلی و داخلی را افزیش می دهد.
براساس گزارش های اداره کل هواشناسی استان چهارمحال وبختیاری میزان بارش ها ازابتدای سال زراعی جاری که اول مهرماه امسال است نسبت به میانگین بلندمدت کاهش داشته است.
پیش بینی می شود در فصل پاییز امسال میزان بارش ها نسبت به میانگین بلند مدت 30 تا 35 درصد کاهش داشته باشد.
خبرنگار: سمیه پناهنده**انتشار دهنده:جهانبخش صفری دهکردی
