پدیده ریزگردها چندین سال است که مهمان ناخوانده مردم برخی استان‌های کشور شده، گرد و غباری که در حقیقت بخش اعظم آن ارمغال کشورهای همسایه بوده و در سایه بی‌تدبیری مسئولان این کشورها آسمان استان‌های غربی و جنوبی کشورمان را تیره و تار و شرایط آب و هوایی را بحرانی کرده است.
اینکه تاثیرات ریزگردها چیست و تا چه اندازه برای انسانها و سایر عرصه‌های زیست محیطی مضر است بر کسی پوشیده نیست اما به منظور مقابله با بروز این پدیده از سالها پیش راهکارهایی برای رفع آن مطرح و اقداماتی در دستور کار قرار گرفت اما به دلیل تداوم شرایط بد آب و هوایی و هجوم ریزگردها، انتقادهایی را به همراه داشته است.
گردوغبار و شعاع دید کمتر از ۲۰۰ متر در خوزستان/ انتقاد از انفعال دولت در برخورد با ریزگردها
عباس پاپی‌زاده با انتقاد از وضعیت بد آب و هوایی طی روزهای اخیر در استان خوزستان، می‌گوید: به دلیل غلظت گرد وغبار در خوزستان شعاع دید به کمتر از 200 متر رسید، این در حالی است که بارها در مجلس در خصوص ریزگردها بحث شده و حتی در این زمینه جلسات خصوصی با رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست نیز برگزار شده است.
نماینده مردم دزفول در مجلس اختصاص یافتن بودجه ریزگردها در سال 94 را عامل مهمی در تداوم وضعیت بد آب و هوایی در استان های غربی و جنوبی کشور می داند و می افزاید: اختصاص بودجه مصوب 60 میلیاردی سال 94 برای مهار ریزگردها می‌تواند موثر واقع شود اما رئیس سازمان حفاظت محیط زیست دلیل ضعف عملکرد این سازمان را کمبود منابع اعلام می‌کند.
در حالیکه نمایندگان با استناد به اظهارات رئیس سازمان حفاظت محیط زیست دلیل اختصاص نیافتن منابع را کمبود اعتبارات عنوان می‌کنند اما معصومه ابتکار از اختصاص 15.5 میلیارد تومان اعتبار به اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خوزستان جهت مالچ پاشی و نهال کاری، انجام عملیات 4000 هکتار مالچ پاشی توام با نهال کاری و آبیاری، انجام عملیات 5850 هکتار نهال کاری و آبیاری خبر داده است.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفته است: عملیات مذکور در 7 شهرستان اهواز، امیدیه، هندیجان، باوی، شوش و دشت آزادگان در کانون های شناسایی شده و همچنین کانون های در حال فرسایش در حال اجرا است.
ابتکار همچنین از اختصاص 21 میلیارد ریال به اداره کل محیط زیست خوزستان جهت تجهیز ایستگاه های سنجش آلودگی هوا و تکمیل پروژه های مرتبط با احیای تالاب ها که شامل570 میلیون تومان برای خرید دستگاههای اندازه گیری آلودگی هوا است خبر داده و گفته که مراحل خرید دستگاههای اندازه گیری آلودگی هوا در حال نهایی شدن است.
پاپی زاده با وجود بیان اظهارات ابتکار درخصوص تکمیل مطالعات مربوط به شناسایی کانون های گرد و غبار در این استان اما از افزایش بیماری‌های تنفسی، پوستی و گوارشی و وضعیت اسف‌بار کشاورزان در خوزستان به دلیل گرد وغبار گلایه کرده و گفته تا اقدام موثری از سوی سازمان حفاظت محیط زیست صورت نگیرد، ریزگردها در خوزستان خواهند ماند لذا تنها بیانیه و اظهار تاسف نمی‌تواند دردی از مردم را درمان کند.
گرد وغبار عربی زندگی مردم کرمانشاه را مختل کرد
وحید احمدی نماینده کنگاور، صحنه و هرسین نیز از مختل شدن زندگی مردم در کرمانشاه به دلیل گرد و غبار طی روزهای اخیر انتقاد کرده و می‌گوید: غلظت شدید گرد و غبار مدارس و دانشگاه‌های کرمانشاه را هم به تعطیلی کشاند.
عضو مجمع نمایندگان استان کرمانشاه منشا ریزگردهای استان کرمانشاه را هجوم گرد و خاک از کشور عراق می داند ومی‌گوید: در گام نخست برای مقابله با ریزگردها باید فعالیت کشورهای همسایه همچون عراق و وضعیت خشکسالی این منطقه بررسی شود و پس از آن طی برنامه ریزی بلندمدت با کشورهای همسایه ارتباط مداوم جهت تصمیم گیری در خصوص اقدامات موثر برقرار شود
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در حالی از ارتباط با کشورهای همسایه جهت تصمیم گیری کارشناسانه درباره ریزگردها سخن به میان می آورد که نمایندگان از نبود دیپلماسی قوی برای حل مشکل ریزگردها انتقاد می کنند.
ابتکار درباره اقدامات انجام شده در این زمنیه می‌گوید: در این زمینه هیات محیط زیستی برای مذاکره و جلب همکاری در زمینه مقابله با گرد وغبار به ژاپن اعزام شدند تا با توجه به تجارب این کشور و مشکلات به وجود آمده از گرد و غبار چین به راهکار کارشناسانه‌ای دست یابند.
دولت برای حل بحران ریزگردها همت ندارد
ریزگردها که به گفته کارشناسان حدود 13 سال در برخی استان‌ها مشکلات جدی به وجود آورده است به معضلی سابقه دار تبدیل شده که به گفته سید شریف حسینی علت اصلی آن، تغییر اکوسیستم منطقه بود.
نماینده مردم اهواز در مجلس اولین مساله گرد و غبار در اهواز را خشکی تالاب هور العظیم دانسته و معتقد است: این تالاب به پنج قسمت تقسیم شده که سه قسمت از آن به علت برداشت نفت از میادین مشترک با کشور عراق خشک شده و در آن زمان سازمان محیط زیست که باید جلوی این اقدامات را می‌گرفت چنین اقدامی انجام نداد و استدلال الان آن ها این است که در آن زمان ما مجوز ندادیم.
حسینی مساله دوم ظهور ریزگردها را برداشت بی‌رویه آب های زیرزمینی وسومین موضوع را به کشورهای همسایه مربوط می‌داند و می‌گوید: خشک کردن تالاب در عراق گردوخاک را دوچندانوی معتقد است: مشکل امروز ما این است که سند مبارزه با ریزگردها وجود دارد، اعتبار مربوطه نیز در نظرگرفته شده (55میلیاردتومان در سال گذشته و 60میلیاردتومان نیز امسال مدنظر قرار گرفت در کنار آن هم 25میلیارتومان برای مالچ پاشی از طرف مجلس پیش بینی شد) اما تنها کاری که طی این سال ها انجام شده حق آبه تالاب بود که این کافی نیست.
نماینده مردم اهواز در مجلس، تاکید می‌کند: آنچه که در توان داشتیم در بحث ریزگردها انجام دادیم اما متاسفانه همت و انگیزه دولت برای حل بحران ریزگردها کم رنگ است.
با این حال معصومه ابتکار باز از تخصیص یک میلیارد و پانصد میلیون تومان برای پروژه های مرتبط با احیای تالاب ها به خصوص کانال انتقال حق آبه تالاب شادگان از رودخانه کارون به طول 6 کیلومتر خبر داده و گفته است: ایستگاههای پایش تالاب های میانگران، بامدژ و هورالعظیم احداث و شصت میلیون تومان هم هزینه های مطالعات و آموزش در مورد گرد و غبار پرداخت شده است.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید: از حدود یک هفته قبل رودخانه کرخه با آب تکمیلی از رودخانه دز 125 متر مکعب بر ثانیه آب رهاسازی نموده و حوضچه شماره 3 هورالعظیم در حال آبگیری است، در حال حاضر 190 هکتار از عرصه این حوضچه که پیش از این حالت خشک و بیابانی پیدا کرده بود، دارای پوشش گیاهی تالابی شده است
بیابان‌زدایی راهکار مقابله با ریزگردها/ سازمان حفاظت محیط زیست منفعل نباشد
ایرج عبدی نیز از وضعیت بحرانی لرستان به دلیل وجود ریزگردها گلایه می‌کند و می‌گوید: ریزگردها و گرد و غبار همچنان مهمان ناخوانده خرم آباد هستند لذا سازمان حفاظت محیط زیست نباید به صورت منفعل عمل کند بلکه به دنبال تحقق بودجه میلیاردی ریزگردها در سال 94 برای بیابان زدایی باشد.
با بحرانی‌تر شدن وضعیت گرد و غبار در اهواز ناصر سودانی یکی دیگر از نماینده‌های این شهر نیز می‌گوید: شرایط آب و هوای اهواز بسیار نگران کننده است، به نوعی که شدیدترین حالت گرد و غبار بر شهر حاکم است، متاسفانه مردم خوزستان به جای هوا، خاک تنفس می‌کنند، این موضوع موجب بروز آسیب جدی به سلامت مردم، محیط زیست، محصولات کشاورزی، تصفیه خانه‌ها و تاسیسات شده حتی مراکز آموزشی و مدارس و حتی برخی ادارات را نیز تعطیل کرده است.
این نماینده مردم در مجلس نهم،می‌گوید: فعالیت‌های استان خوزستان رو به رکود است، سالهاست مردم خوزستان این فریادها را سر می‌دهند، در شرایطی که به منشا خارجی ریزگردها توجه نمی‌شود، در داخل کشور نیز باید اقداماتی صورت گیرد.
سودانی معتقد است: منشاء ریزگردهای اخیر بیابان‌های خالی عربستان سعودی است که این گرد و غبار به سمت عراق حرکت کرده و شهرهای جنوبی عراق را در نوردیده و به استان‌های غربی ایران همچون کرمانشاه، ایلام، لرستان، خوزستان و حتی به سمت برخی استان‌های مرکزی در حال پیش روی است و برای مهار ریزگردها مرطوب سازی بیابان‌های کانون ریزگرد که در عربستان سعودی است لازم است
نماینده مردم اهواز می‌گوید: جریان آب دریچه‌های باز شده تالاب هورالعظیم باید ادامه یابد و بیابان‌های داخلی نیز باید با جاری شدن آب به مرتع تبدیل شود تا حداقل کانون خیزش ریزگردهای داخلی مهار شود اما متاسفانه اراده‌ای در دولت برای مهار ریزگردها دیده نمی‌شود.
معصومه ابتکار نیز در خصوص منشاء ریزگردها می‌گوید: منشا داخلی گرد وغبار در استان خوزستان در حال حاضر حدود 450 هزار هکتار است و حتی اگر ورود گرد وغبار از کانون های خارجی متوقف شود، عملیات تثبیت خاک در داخل زمان و اعتبارات لازم خود را می طلبد.
در شرایطی که نمایندگان در واکنش به وضعیت بحرانی ریزگردها، سازمان حفاظت محیط زیست را به عنوان متولی ساماندهی می‌شناسند، ابتکار وظیفه سازمان حفاظت محیط زیست را هماهنگی‌های فرابخشی، تدوین برنامه های لازم و پیگیری برای به انجام رسیدن وظایف سایر دستگاهها می‌داند.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست معتقد است: برای مقابله ای همه جانبه با گرد و غبار باید کشاورزان و سیاست های کشاوزری به سوی کشت پایدار برود که نمونه‌های آن اکنون در اطراف دریاچه ارومیه مورد پیگیری است، همچنین وزارت نیرو باید حق آبه تالاب ها را به رسمیت بشناسد و آنها را با سخاوت تخصیص دهد که به طور جد در شورایعالی آب پیگیری می شود، سازمان جنگل ها و مراتع هم باید موضوع نهال کاری را بسیار دقیق و علمی دنبال کند و دولت هم باید بتواند اعتبارات لازم را تخصیص دهد.
حال با توجه به اظهارات، انتقادات و گلایه‌های رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و نمایندگان‌مجلس و اختصاص ردیف اعتباری برای ریزگردها در بودجه سال 95 و برنامه ششم، انتظار می‌رود راهکارهای مقابله با بحران گرد و غبار عملیاتی و منابع مصوب مجلس نیز به طور کامل تخصیص یابد.
