ریزگردها تنها گرد و خاکی نیستند که از زمین بلند شده اند و شاید بتوان با تحمل کردن چند روزه این پدیده سلامت خود را از خطرات آن رهانید بلکه این ریزگردها در صورت استمرار می توانند تبعات خطرناکی برای ایرانیها به دنبال داشته باشند.
با وجود بارها تجربه ورود ریزگردهای به کشورمان هنوز به نظر می رسد اطلاع رسانی در زمینه تبعات این پدیده در حد مطلوب و کافی نیست و بسیاری نمی دانند که این ذرات کوچک و ریز می تواند چه بلایی سر ریه های انسان بیاورند.
این در حالیست که هنوز متولیان امر اطلاعات کافی در مورد ترکیبات این ریزگردها در اختیار مردم قرار نداده اند تا مردم کشورمان با آگاهی بیشتری در مواجهه با این پدیده اقدامات لازم را انجام دهند.
با این اوصاف به نظر می رسد ریزگردهای به مهمان هر روز ایرانیها و به ویژه مردمان استانهای غرب و جنوب کشور تبدیل شده اند که باید به دور از هر گونه فرافکنی در اولین گام به مردم بگوییم که این ذرات می توانند چقدر خطرناک باشند.
ریزگردها در برخی موارد حاوی ذرات قابل زیست هستند
یک کارشناس محیط زیست و آلودگی هوا در این رابطه در گفتگو با خبرنگار مهر اظهارات قابل تاملی دارد. محسن تیزهوش در این زمینه اظهار داشت: در مورد منابع آلوده کننده هوا نباید تصور کرد که تمامی ذرات آلاینده هوا در حالت گازی هستند چرا که در سال های اخیر ذرات معلق که حاوی ذرات جامد کوچک و قطرات مایع هستند نیز مسائل و مشکلات زیادی را برای ما انسانها به وجود آورده اند.
وی به پدیده ریزگردهای اشاره کرد و بیان داشت: در حال حاضر منشا این ذرات معلق که غرب و مرکز ایران را فلج کرده است هم دارای منشا داخلی است و هم منشا خارجی دارد.
این کارشناس محیط زیست ادامه داد: خشک شدن تالاب ها و رودخانه ها در کشورهای همسایه و همچنین غرب و جنوب ایران تاثیر بسزایی در به وجود آمدن این ذرات معلق داشته به طوریکه در سالهای اخیر بیابان زایی در مناطق یاد شده با افزایش چشمگیری روبرو بوده است.
تیزهوش به ماهیت ذرات گرد و غبار که از آنها به ریزگردهای یاد می شود اشاره کرد و گفت: این ذرات معلق در برخی موارد حاوی ذرات قابل زیستی هستند که برای سلامتی مردم به شدت خطرناک می باشند.
وی افزود: این ذرات معلق می توانند انواع باکتری ها، جلبک ها و کپک ها را با خود به دورترین نقاط ممکن انتقال دهند.
ریزگردها حیات تمامی زیستمندان را تحت تاثیر قرار می دهند
این فعال محیط زیست یادآور شد: این در حالیست که این ذرات همچنین می توانند مواد غیر زنده دیگری را نیز با خود جابجا کنند که می توان به ترکیبات آلی، فلزات و گرد و غبار اشاره کرد.
تیزهوش خاطر نشان کرد: تمامی ذرات معلق موجود در جو زمین سرانجام بر روی زمین ته نشین می شوند و بدین ترتیب حیات تمامی زیستمندان این کره خاکی را به خطر می اندازند.
وی به تاثیر پدیده ریزگردهای در طبیعت اشاره کرد و گفت: در حال حاضر جنگلهای زاگرس و پوشش گیاهی این منطقه از فرو نشست این ذرات معلق آسیب های فراوانی را متحمل شده اند چرا که گرد و غبار هنگامی که با نم باران و یا رطوبت ترکیب شود، تشکیل یک لایه ضخیمی را در طبقات فوقانی برگ ها می دهد که به سادگی نمی توان آن را پاک کرد.
این کارشناس محیط زیست همچنین با تشریح نحوه آسیب رسانی ریزگردها به سلامت مردم، بیان داشت: ورود ذرات معلق به بدن انسان تقریبا تنها از راه مجاری تنفسی است که اثرات این ذرات کار قسمت تنفسی بدن را مختل خواهد کرد.
عفونت های ریوی و اختلالات تنفسی از جمله تبعات ریزگردها
تیزهوش با بیان اینکه اولین سد دفاعی بدن در مقابل ذرات معلق موهای درون حفره بینی است، عنوان کرد: اما باز هم امکان عبور برخی از ذرات معلق که قطر کمتری دارند وجود دارد به طوریکه این ذرات در نایژه ها ته نشین می شوند و تعدادی از آنها وارد کیسه های هوایی خواهند شد.
وی تصریح کرد: مطابق بررسی کارشناسان امر اگر ذرات معلق وارد ریه ها شوند و در آنجا باقی بمانند به چند طریق می توانند اثرات سمی خود را اعمال کنند به طوریکه مطالعات نشان می دهد افزایش غلظت ذرات معلق در هوا می توانند در دراز مدت بیماری هایی همچون عفونت های دستگاه تنفسی، اختلالات قلبی، برونشیت و … را به وجود بیاورند.
این کارشناس آلودگی هوا تصریح کرد: اگر این ذرات معلق با مواد حاوی کربن همراه شوند برای سلامتی مردم بسیار خطر آفرین خواهند شد.
سدسازی ها متعدد و توقف تثبیت شن های روان در کشورهای منطقه
تیزهوش همچنین به دلایل ورود ریزگردهای به کشورمان پرداخت و گفت: همان طور که گفته شد بخش عمده ای از این ذرات معلق منشا خارجی دارند که باید مسئولین از طریق روابط بین المللی در تثبیت شن های روان این مناطق مشارکت های موثرتری را در دستور کار خود قرار بدهند.
وی با انتقاد از توقف عملیات تثبیت شن های روان در کشورهای همسایه و منشا ریزگردها، بر ضرورت پیگیری حقوقی ایران در این زمینه تاکید کرد و گفت: از سوی دیگر سدسازی های متعدد در حریم بالادست رودخانه های کشور عراق توسط ترکیه و سوریه موجب رشد بیابان زایی در این کشور شده است که باید سازمانهای جهانی در این زمینه اقدامات لازم برای تامین حق آبه پایین دست را انجام دهند.
این فعال محیط زیست همچنین بر ضرورت تامین حق آبه تالاب هورالعظیم و همچنین احیا این تالاب تاکید کرد و گفت: باید با پیگیری اقداماتی از این دست نسبت به کاهش اثرات ریزگردهاd گام های موثری برداشت.
احیا تالابها و تامین حق آبه رودخانه های غرب کشور در دستور کار قرار گیرد
تیزهوش با اشاره به اینکه عدم تثبیت شن های روان بیابانهای منطقه نیز موجب تشدید پدیده ریزگردها شده است، بر ضرورت پیگیری در این زمینه توسط نهادهای متولی امر تاکید کرد.
وی تصریح کرد: تا زمانی که چاره اندیشی جدی در زمینه ریزگردهای و برنامه های عملیاتی در این زمینه در دستور کار قرار نگیرد 18 استان کشور همچنان با پدیده ریزگردها دست در گریبان خواهند بود.
این کارشناس محیط زیست همچنین با اشاره به اینکه بخشی از پدیده ریزگردها دارای منشا داخلی است، گفت: متاسفانه در سال های اخیر برخی از نقاط غرب کشور به سرعت در حال بیابانی شدن هستند که برای جلوگیری از به وجود آمدن این ذرات معلق باید در قسمت های غربی کشور حق آبه تالاب ها و رودخانه ها داده شود تا بدین ترتیب از به وجود آمدن ذرات معلقی که منشا داخلی دارند جلوگیری به عمل آید.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی استان لرستان نیز در این زمینه در سخنانی عنوان کرد: مهم ترین عامل حیات بر روی کره زمین هوا است که باید بیش از هر چیزی برای داشتن جامعه ای سالم مورد توجه قرار گیرد.
افزایش 10 میکروگرم در مترمکعب ذرات معلق در هوا یک درصد میزان مرگ را افزایش می دهد
اردشیر شیخ آزادی با اشاره به خسارات آلودگی هوا در ابعاد مختلف بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی، بیان اشت: در سالهای اخیر علاوه بر آلاینده های صنعتی ریزگردهای عربی که به طور عمده از کشورهای همسایه وارد می شوند سلامت مردم در استانهای غرب و جنوب کشور را تحت تاثیر قرار داده است.
وی با اشاره به درگیری چهار استان لرستان، خوزستان، ایلام و کرمانشاه با پدیده ریزگردها به طور عمده، یادآور شد: در این راستا باید هماهنگی های بیشتری میان دستگاهها متولی امر برای تامین سلامت عمومی مردم وجود داشته باشد.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی استان لرستان تصریح کرد: همچنین باید اقدامات لازم و موثری از طریق سازمان بهداشت جهانی و تعاملات منطقه ای به منظور حفظ سلامت عمومی مردم در دستور کار قرار گیرد.
شیخ آزادی به آثار ذرات معلق در هوا اشاره کرد و گفت: بر اساس مطالعات سازمان بهداشت جهانی افزایش 10 میکروگرم در مترمکعب در میانگین سالانه ذرات معلق در هوا یک درصد میزان مرگ و میر را افزایش می دهد.
وی ادامه داد: این در حالیست که همچنن 3.4 درصد مرگ و میرهای ناشی از مشکلات تنفسی به خاطر مواجهه مستمر با آلاینده ها است.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی استان لرستان ادامه داد: آلاینده های هوا می توانند روی ریه ها انسان تاثیر بگذارند و بر روند بیماریهای قلبی و عروقی تاثیر گذار باشند.
ضرورت دپو ماسک و توزیع در میان مردم
دکتر شیخ آزادی با اشاره به شاخص استاندارد آلاینده ها در هوا، بیان داشت: مطابق این شاخص اگر میزان ذرات معلق در هوا بین 100 تا 200 میکروگرم بر مترمکعب باشد هوا در شرایط ناسالم قرار دارد و اگر این میزان بیشتر از 300 میکروگرم بر مترمکعب شود شرایط آلودگی هوا در وضعیت خطرناک قرار دارد.
وی با تاکید بر ضرورت اطلاع رسانی و ارائه توصیه های بهداشتی به مردم، عنوان کرد: همچنین مطابق ماده 7 قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا در مواقع اضطراری که آلودگی به حدی است که به تشخیص وزارت بهداشت سلامت مردم را به خطر می اندازد باید محدودیت های موقت زمانی و مکانی اعلام شود.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی استان لرستان با تاکید بر ضرورت اطلاع رسانی درست و هماهنگی میان دستگاههای متولی امر در این زمینه، عنوان کرد: همچنین باید ماسک های مورد نیاز برای مردم خریداری و در انبارها دپو شود تا در شرایط اضطراری توسط ستاد بحران میان مردم این ماسک ها توزیع شود.
شیخ آزادی همچنین با تاکید بر اینکه هر ماسکی که از داروخانه ها تهیه می شود قابل استفاده در مقابل ریزگردها نیست، عنوان کرد: باید یکسری ماسک های دارای فیلتر که از ورود ذرات ریز جلوگیری می کند مورد استفاده مردم قرار گیرد.
وی تصریح کرد: به اعتقاد من مهم ترین کار در مواجهه با پدیده ریزگردهای عربی اطلاع رسانی عمومی و ارائه توصیه های بهداشتی به مردم از طریق رسانه ها است.
به هر حال به نظر می رسد پدیده ریزگردها بیش از آنکه یک مشکل موقتی باشد تبدیل به معضلی دائمی شده است که باید برای عبور از این بحران زیست محیطی چاره اندشی جدی از سوی متولیان امر صورت گیرد و در این راستا شاید علاوه بر پیگیری مستمر راهبردها و استراتژی های بین المللی از طریق نهادهای جهانی باید اطلاع رسانی و آگاهسازی از تبعات این پدیده در دستور کار قرار گیرد.
